سید بهنام حسینی سنگتراشانی
جریان نقد فیلم در ایران، طی سالیان اخیر سیر قهقرایی را طی می‌کند، که دلیل آن بیش از هر چیز به سطح نازل دانش سینمایی و ضعف در تسلط به متدلوژی درک فیلم، نزد مدعیان نقدنویسی باز می‌گردد. البته موارد دیگری مثل گستردگی کمّی (و فقط کمیّ) مطبوعات و در نتیجه نیاز به متون سینمایی و ایجاد بستری برای انتشار تعداد بیشتری مطالب سینمایی و نقش رشد تکنولوژیک (اینترنت)را نباید از نظر دور داشت. دلایل دیگری (سیاسی، اقتصادی ،…) نیز را می‌توان برای این مسئله بر شمرد که از حوصله و هدف این متن کوتاه خارج است. مدلی از نوشتن سینمایی که در حال جا انداختن خود با عنوان نقد سینمایی است، در بهترین حالت نوع نازلی از ریویونویسی است، به همین دلیل خطر آن وجود دارد که با عادت مخاطب -به خصوص جوان ایرانی- به این رویه، سلایق نسل بعدی به شکل تاسف باری نزول کند. بسیاری از هنرمندان و مخاطبین سینما، در آغاز راه و کشف اشتیاق به سینما تحت تاثیر نوشته‌های منقدین هستند و یکی از مهم‌ترین عوامل قوام یافتن درک فیلم نزد مخاطب و یافتن سبک فردی هنرمند مطالعه این آثار است. بنابراین نوشتن نقد مستلزم آموختن شناخت روش‌های نقد و احاطه بر مباحث سینمایی است. در روزهای منتهی به سال جدید کتابی با عنوان منتقدان فیلم آمریکا: از دوران صامت تا کنون نوشته فلیپ لوپیت با ترجمه وحیداله موسوی از انتشارات اختران وارد بازار شد، که می‌تواند به ارتقای سطح نقد سینمایی کمک شایانی کند. کتاب شامل ۱۴۶ نقد از ۶۸ نویسنده آمریکایی علاوه بر نشان دادن رویکردهای متفاوت نقد سینمایی، نوعی سیر تاریخی اینگونه متون را نیز پیش روی مخاطب قرار می‌دهد. ساختار کتاب براساس تقدم تاریخی شروع به نوشتن هر نویسنده شکل گرفته و شرح موجزی برای هر منتقد دیدگاه و رویکردش و همینطور شیوه نگاشتن و جایگاه او را در ساحت نقد سینمایی مشخص می‌کند. با این شیوه مخاطب علاقمند می‌تواند رویکردهای متنوع سینمایی (جامعه شناختی، روانکاوانه، فمینیستی، فرمالیستی و…) را با هم مقایسه کند و به خاطر وجود نمونه متن بسیار عینی و کاربردی است. البته در کتاب می‌توان، گستره وسیع متون سینمایی از مقالات تئوریک در باب سینما و نقدها گرفته تا ریویوها را مطالعه کرد، که این خود می‌تواند نشان دهد، نقاط افتراق هرکدام از این متون در چیست و به طور مثال یک نقد چه تفاوتی با ریویو دارد. نویسنده کتاب فلیپ لوپیت گردآورنده کتاب شاعر و داستان‌نویس نیز هست و خود نیز نقد سینمایی می‌نویسد. ترجمه کتابی با چنین حجم و دقت و وسواسی (تماس مداوم با نویسنده کتاب و برطرف کردن مشکلات ترجمه با مشورت او) نیازمند تعهدی عاشقانه در نزد مترجم است، که در روزگار افول کتاب و کتابخوانی (به خصوص نزد اهالی سینما) بسیار قابل احترام است. پیش تر نیز از این مترجم کتاب «گزیده نقدهای رابین وود» را در همین زمینه خوانده‌ایم. اگر کتاب‌هایی از این دست توسط علاقمندان ورود به حیطه نوشتن سینمایی مورد توجه و مطالعه قرار گیرد قطعا شاهد رشد کیفی متون سینمایی در سالیان پیش رو خواهیم بود.
روزنامه آرمان، شماره 2731، 27/01/1394، صفحه 16، سینما 24
